به صورت کلی، هر موقع زمین سنگی باشد، می توان با اطمینان گودبرداری را انجام داد. در چنین حالتی به هیچ عنوان هیچ گونه نگرانی از بابت ریزش خاک وجود نخواهد داشت. به همین علت در این موارد می توانیم خاک را به شکل دلخواه خود برداریم. مشکل ریزش گودبرداری خاک، بیش تر در مواردی مطرح می شود که سربار جانبی زیاد (مثل ساختمان همسایه)، خاک نامرغوب و یا سطح آب زیرزمینی بالا داشته باشیم.

در این موارد پس از حفر گودبرداری، فضای حفر شده می بایست توسط سازه نگهبان ساپورت شود. این امر باعث جلوگیری از ریزش خاک به داخل گودبرداری خواهد شد. امروزه با گسترش ساختمان سازی، ایده ها و روش های گوناگونی برای محافظت از ریزش گودبرداری ها ابداع شده است. در این نوشتار این روش های محافظتی را هر کدام به اختصار شرح خواهیم داد.

۱- اجرای پشت بند خاکی

ساده ترین شیوه محافظت از گودبرداری، استفاده از خود خاک است. در روش پشت بند خاکی، برای حفر خاک تا عمق روی پی همسایه هیچ گونه مشکلی نخواهیم داشت. پس از این که به عمق روی پی همسایه رسیدیم، باید حداقل ۰٫۵ متر پشت بند خاکی ایجاد کرده و آن را به صورت شیبدار تا اعماق پایین تر ادامه دهیم.

به دلیل این که ما پشت بند خاکی را به صورت شیبدار به اعماق پایین ادامه می دهیم. لذا در نهایت در کف حفر شده، از هر طرف بیش تر از ۰٫۵ متر از فضا کم خواهد شد.

در این فضای کف حفر شده، ابتدا پی را اجرا کرده و سپس ستون ها را در داخل پشت بند خاکی اجرا می کنیم. پس از آن برای اجرای اولین سقف در میان این ستون ها اقدام خواهیم کرد. پس از اجرای اولین سقف، این ستون ها به وسیله سقف به یکدیگر اتصال یافته و در واقع خود تکیه گاهی برای ریزش خاک محسوب می شوند.

۲- سپرکوبی

سپرکوبی یکی از بهترین ایده ها برای محافظت خاک گودبرداری شده در برابر ریزش است. سپرها در حقیقت ورقه های فولادی گالوانیزه ای هستند که به صورت عمودی در خاک فرو رفته و به عنوان حائلی در برابر فشار خاک عمل می نمایند.

از جمله مزایای سپرها، جلوگیری از ورود آب به گود بوده و سپرها با توجه به گالوانیزه بودن، همچون دیواری در برابر تراوش آب مقاومت می نمایند. سپرکوبی روش خاصی نیز داشته و می بایست به همراه حفاری صورت پذیرد. روش کار به این صورت است که ابتدا تا عمقی مثلا ۵ متر سپرکوبیده می شود. پس از آن، می توان تا دو سوم ۲/۳ این عمق را حفاری کرد. سپس سپر جدید را به بالای سپر کوبیده شده جوش می دهند. پس از آن این سپر را می کوبند. به همین ترتیب می توان دوباره تا دو سم ۲/۳ عمق سپر به وجود آمده خاک برداری کرد. با ادامه این چرخه، نهایتا حالتی می شود که گودبرداری به اندازه دو سوم سپرهای گذاشته شده صورت گرفته است.

همان گونه که اشاره کردیم، مزیت فوق العاده سپرکوبی جلوگیری از تراوش آب است. به همین دلیل سپرکوبی صرفا در مناطق با سطح آب زیرزمینی بالا صورت می گیرد.

۳- شمع کوبی

یکی از راه های بسیار مناسب برای حفاظت از گودبرداری، شمع کوبی است که در انواع پروژه ها استفاده می شود. البته شمع کوبی بیش تر برای ساختمان هایی تا عمق ۶ متر استفاده می شود. برای اجرای شمع کوبی، ابتدا می بایست در اطراف زمین، چاهک هایی احداث نماییم. دقت شود که عمق این چاه ها، می بایست ۱/۳ یک سوم بیش تر از طول مورد نیاز خاکبرداری ادامه یابد. در ادامه داخل این چاه ها بتن ریزی شده یا ستون فلزی قرار می گیرد.

پس از این که دور تا دور زمین شمع کوبی شد، می توانیم با آسودگی خاطر، عملیات حفاری را انجام دهیم. نکته مهم در شمع کوبی، این است که باید در هر مرحله حفاری، در پشت شمع ها الوارهایی را به صورت افقی میان هر دو شمع مجاور قرار دهیم. این کار باعث می شود که خاک بین شمع ها نیز از خطر ریزش ایمن گردد.

به همین دلیل، بسیاری از شمع های فلزی با مقطع H استفاده می کنند تا بتوانند به سادگی از بالا در بین دو شمع، الوار بیندازند.

۴- پشت بند با خرپا

این سیستم در ساختمان های امروزی، بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. متاسفانه اکثر ساختمان ها امروزه، فقط برای رهایی از مشکلات شهرداری این سیستم را به شکلی کاملا اشتباه اجرا می کنند.

راه اصولی اجرای پشت بند با خرپا، این است که ابتدا در مجاور زمین همسایه، یک ستون فلزی با پایه بتنی بنا شود. سپس ستون فلزی دیگری به صورت مایل به کف گودبرداری جوش شود. در هر مرحله گودبرداری ، می توان یک بخش به این سیستم جوش داد و آن را تکمیل کرد. یعنی در اصل خرپا باید در هنگام گودبرداری به مرور زمان و با پیشرفت کار ساخته شود.

متاسفانه در ایران ابتدا کل گودبرداری به یکباره انجام شده و سپس پس از گذشت چند روز از آن، شروع به ساخت پشت بند با خرپا می کنند. متاسفانه این کار، بیش تر حالت طنزگونه داشته و اگر بنا بر ریزش بود، قطعا ریزش پس از گودبرداری اتفاق خواهد افتاد و دیگر فرصتی برای اجرای پشت بند با خرپا وجود نخواهد داشت.

با بهره گیری از این سیستم، می توان به سادگی تا اعماقی در حدود ۱۲ تا ۱۳ متر را به سادگی خاکبرداری کرد.

منبع : ساختمان 115